Η ένοχη σιωπή του Πάπα

Αγαπά την κλασική μουσική, λατρεύει τις γάτες, τσιτάρει Καντ. Στα νιάτα του είχε υποστηρίξει τον εκδημοκρατισμό της Καθολικής Εκκλησίας, πρόσφατα κατήγγειλε τον πόλεμο του Ιράκ και τηνασυδοσία των αγορών. Θα ήταν αδύνατο να πιστέψει κανείς ότι αυτός ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται «Ροτβάιλερ του Θεού»- αν δεν είχε εξοργίσει σχεδόν τους πάντες και δεν επιχειρούσε να σκεπάσει τόσο άκομψαένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία της Αγίας Έδρας. 
Όταν τέλειωσε η λειτουργία την Κυριακή των Βαΐων στον Άγιο Πέτρο, ο Βενέδικτος ΧVΙ δήλωσε στο χριστεπώνυμο πλήθος ότι δεν τον τρομάζουν τα «ασήμαντα κουτσομπολιά» του Τύπου. Δηλαδή, τι ακριβώς; Το τσουνάμι των αποκαλύψεων για το σκάνδαλο παιδεραστίας που συγκλονίζει την Καθολική Εκκλησία και σε κάποιες περιπτώσεις αγγίζει προσωπικά τον ίδιο. Καταγγελίες εις βάρος του δεν έχουν διατυπωθεί, αλλά είναι βέβαιο ότι γνώριζε από την εποχή που ήταν καρδινάλιος και ότι συγκάλυπτε τους ενόχους - αυτά είναι τα «ασήμαντα κουτσομπολιά» που δεν τον τρομάζουν. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο ποντίφικας είχε στείλει μια ανοικτή επιστολή στους ιρλανδούς πιστούς με την οποία ζητούσε «ειλικρινά συγγνώμη» για όσα είχαν συμβεί επί δεκαετίες στην καθολική Ιρλανδία. Η επιστολή ήταν γραμμένη σε ασυνήθιστα ταπεινό ύφος για έναν «αλάθητο» πάπα. Γιατί, όμως, οι παραλήπτες της ήταν μόνο οι Ιρλανδοί, όταν υποθέσεις παιδεραστίας αποκαλύπτονται η μία μετά την άλλη στη Γερμανία, την Ιταλία, την Αυστρία, την Ελβετία την Ολλανδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες; Θεωρεί ότι οι ιρλανδοί ιερείς ήταν «πιο» παιδεραστές από τους υπόλοιπους;

Από το μπαλκόνι. Είναι αμφίβολο αν ο Βενέδικτος θα απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, την Κυριακή του Πάσχα, από το μπαλκόνι που θα βγει για να ευλογήσει το συγκεντρωμένο πλήθος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου. Μπορεί η σιωπή να δικαιολογείται ανήμερα μιας τόσο μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης. Αλλά η σιωπή του τις υπόλοιπες ημέρες ενοχλεί- και όχι μόνο όσους δεν ασπάζονται το καθολικό δόγμα. Ξενίζει, επιπλέον, γιατί προέρχεται από έναν άνθρωπο που δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του για την κλασική μουσική (ιδιαίτερα τις συνθέσεις του Μπετόβεν και του Μπαχ) και που η λατρεία του για τις γάτες ξεπερνάει τις αντοχές της Αγίας Έδρας, με την Ελβετική Φρουρά να έχει διαμαρτυρηθεί κάποτε γι΄ αυτή την «ενοχλητική εισβολή στην Αγία Έδρα». Πέρα από τα φιλοζωικά και τα φιλόμουσα του αισθήματα, ο Γιόζεφ Ράτσινγκερ περιγράφεται ως ένας άνθρωπος ταπεινός που χαμηλώνει το βλέμμα όταν του μιλάνε, ελάχιστα τυπικός στην ιδιωτική του ζωήτόσο που «δυσκολεύεσαι να θυμηθείς ότι έχεις απέναντί σου έναν πάπα», όπως λέει στον «Guardian» o Μαρτσέλο Πέρα, ένας ιταλός γερουσιαστής που συνεργάστηκε με τον Βενέδικτο για την έκδοση ενός βιβλίου του το 2004.

Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι την ίδια λατρεία για την κλασική μουσική- ενδεχομένως και για κάποιο πετ- είχαν οι αξιωματικοί των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Είναι αλήθεια ότι η καλλιέργεια δεν μας κάνει λιγότερο τέρατα. Αλλά, ο Βενέδικτος κουβαλούσε από τα νιάτα του ένα οπλοστάσιο ιδεών που με μπόλικη αυθαιρεσία και λίγη φαντασία θα τον τοποθετούσε εκείνη την εποχή στη «ριζοσπαστική Αριστερά» της Καθολικής Εκκλησίας. Το 1962, ως θεολογικός σύμβουλος του τότε αρχιεπισκόπου της Κολωνίας στη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο του Βατικανού, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην αφύπνιση της Καθολικής Εκκλησίας από τον αντιδραστικό της λήθαργο. Ο Γιόζεφ Ράτσινγκερ είχε το θάρρος να υποστηρίξει με ενθουσιασμό τον διάλογο με τις υπόλοιπες θρησκείες, αλλαγές στο τελετουργικό της λειτουργίας, τον εκδημοκρατισμό στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας.

«Φιλελεύθερος». Αν και με το πέρασμα των χρόνων η επαναστατική φλόγα του τότε 35χρονου Ράτσινγκερ άρχισε να λιγοστεύει, ο Ποντίφικας είχε καταγγείλει, στα χνάρια του προκατόχου του, την εισβολή στο Ιράκ και είχε ταχθεί υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής (ασφαλώς και κατά των αμβλώσεων). Προς επίρρωσιν όλων αυτών, ο Μαρτσέλο Πέρα, άθεος ο ίδιος, επιμένει ότι ο Πάπας μνημονεύει Εμάνουελ Καντ, τον ορθολογιστή και προτεστάντη γερμανό φιλόσοφο, ένα βιβλίο του οποίου έχει εξορισθεί από τη Βιβλιοθήκη του Βατικανού ως βλάσφημο. Οι άνθρωποι που τον γνωρίζουν υποστηρίζουν ότι δεν είναι καθόλου συντηρητικός αλλά «φιλελεύθερος με την παλιά έννοια του όρου». Ποια έννοια ακριβώς; Ο ποντίφικας δεν έχει υποστηρίξει ποτέ το δικαίωμα των γυναικών στη χειροτονία, υπενθύμιζε πρόσφατα η αρθρογράφος των «Νew Υork Τimes» Μορίν Ντάουντ. Ως καρδινάλιος είχε καλέσει τις γυναίκες να στέκονται υποτακτικά στο πλευρό του συντρόφου τους. Δεν προώθησε ποτέ το δικαίωμα των καθολικών ιερέων στον γάμο, κάτι που επιτρέπεται σε άλλα ιερατικά σχήματα και που ενδεχομένως θα είχε απαλλάξει την Καθολική Εκκλησία από πολλά σεξουαλικά σκάνδαλα.

Όσο ταπεινός... Μήπως ο Βενέδικτος ΧVΙ είναι ο πιο αντιφατικός πάπας στην ιστορία; Πολλοί προτιμούν τον όρο «αταξινόμητος». Όσο βαθύ είναι το αίσθημα ταπεινότητας που λέγεται ότι τον διακρίνει άλλο τόσο ισχυρό είναι το πείσμα του. Μολονότι ένθερμος υποστηρικτής του διαλόγου με τις άλλες θρησκείες, έχει καταφέρει να εξοργίσει τους πάντες. Τον Σεπτέμβριο του 2006, εξόργισε τους μουσουλμάνους μνημονεύοντας τη φράση του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Εμμανουήλ Β΄ Παλαιολόγου (1391-1425) «ο Μωάμεθ έφερε στον κόσμο μόνο απάνθρωπα και διαβολικά πράγματα, όπως η επιβολή της θρησκείας του με το σπαθί»· προσέβαλε τους Προτεστάντες με ένα έγγραφο που υποβάθμιζε την Εκκλησία τους σε απλές «εκκλησιαστικές κοινότητες»· τους ιθαγενείς της Λατινικής Αμερικής με την άποψη ότι οι ιεραποστολές στον Νέο Κόσμο «δεν αντιπροσώπευαν την επιβολή μιας ξένης κουλτούρας»· τους εβραίους με την απόφασή του να προτείνει την οσιοποίηση του Πίου ΧΙΙ, του αμφιλεγόμενου επικεφαλής της Αγίας Έδρας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά ο πείσμων και μουσικά καλλιεργημένος Βενέδικτος φαίνεται να διαθέτει μεγάλη αυτοπεποίθηση ακόμη και για τα παπικά στάνταρντ: «Είμαι σαν τον Ροστροπόβιτς», φέρεται να έχει εξομολογηθεί σε ένα φίλο του. «Δεν διαβάζω ποτέ τις κριτικές».