Όταν η Θάτσερ συμπάθησε τον Γκορμπατσόφ

Την προσπάθεια του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να σφυρηλατήσει καλύτερες σχέσεις με τη Δύση προσεγγίζοντας τη Μάργαρετ Θάτσερ, στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αποκαλύπτουν απόρρητα έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν την Παρασκευή στη Βρετανία. Τα ίδια έγγραφα ρίχνουν φως την προσπάθεια του Γκορμπατσόφ να σώσει την εξασθενημένη Σοβιετική Ένωση, oι μεταρρυθμίσεις του οποίου το 1991 επέφεραν ωστόσο την κατάρρευσή της.


Το 1984 ήταν ο κύριος υποψήφιος για τη διαδοχή του 73χρονου Κονσταντίν Τσερνιένκο, επικεφαλής του Κρεμλίνου. Ωστόσο ο Γκορμπατσόφ ήταν ελάχιστα γνωστός στο εξωτερικό όταν επισκέφθηκε το Λονδίνο, στο πρώτο σημαντικό ταξίδι του στην Ευρώπη, την ίδια χρονιά.

Είχε προσκληθεί από τη βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και η επίσκεψή του το 1984 βοήθησε να αλλάξει η πορεία του Ψυχρού Πολέμου. Έπεισε τη «Σιδηρά Κυρία» και τον σύμμαχό της, πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν, πως σύντομα μπορεί να αναλάμβανε επικεφαλής της Σοβιετικής Ένωσης ένας άνθρωπος με τον οποίο η Δύση θα μπορούσε να συναλλαγεί.

Η Θάτσερ ανέφερε στον Ρήγκαν σε ένα σημείωμα με την ένδειξη «εμπιστευτικό», έπειτα από ώρες συζήτησης με τον Γκορμπατσόφ για την κούρσα των εξοπλισμών στον Ψυχρό Πόλεμο: «Είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο μπορεί κανείς να κάνει δουλειές. Μάλλον μου άρεσε». «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι τελείως αφοσιωμένος στο σοβιετικό σύστημα, αλλά είναι επίσης έτοιμος να ακούσει και να έχει έναν αυθεντικό διάλογο και να σχηματίσει άποψη ο ίδιος», υποστήριξε η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας.

Μερικές ημέρες μετά τη συνάντηση η Θάτσερ μετέβη στο Καμπ Ντέιβιντ για να πείσει τον Ρήγκαν ότι ο Γκορμπατσόφ θα είναι διαφορετικός απ' τους άλλους ηγέτες του Κρεμλίνου.

Σε αντίθεση με τη στασιμότητα της μπρεζνιεφικής περιόδου, ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος ήταν τότε μόλις 53 ετών, και η σύζυγός του Ραΐσα έπεισαν την Θάτσερ πως, αν γινόταν ηγέτης της ΕΣΣΔ, θα μπορούσε να προσφέρει στη Δύση ένα άνοιγμα έπειτα από χρόνια αδιεξόδου.

Η συζήτηση Γκορμπατσόφ - Θάτσερ

Στην έπαυλη του 16ου αιώνα που αποτελεί την εξοχική κατοικία των βρετανών ηγετών και είναι γνωστή ως Τσέκερς, η Θάτσερ μίλησε με τον Γκορμπατσόφ επί ώρες για τους περιορισμούς στη μετανάστευση των εβραίων, την τύχη διαφωνούντων όπως ο φυσικός Αντρέι Ζαχάροφ και τα πλεονεκτήματα του καπιταλισμού και του κομμουνισμού.

Μάλιστα, η Θάτσερ είπε πως βρετανοί συνδικαλιστές ηγέτες όπως ο Άρθουρ Σκάρτζιλ δυσφημούν τον κομμουνισμό, καθώς εκφοβίζουν τους ανθρακωρύχους για να απεργήσουν. Σύμφωνα με σημειώσεις που κρατούσαν κατά τη συνάντηση οι σύμβουλοί της, υπαινίχθηκε επίσης πως υπάρχει ενδεχομένως σοβιετική οικονομική βοήθεια προς τα συνδικάτα.

Ο Γκορμπατσόφ από την πλευρά του σημείωσε πως η Θάτσερ δεν πρέπει να κατηγορεί κανέναν άλλο παρά τη Βρετανία για τα προβλήματά της και πως η Σοβιετική Ένωση δεν είχε μεταβιβάσει κεφάλαια στο Εθνικό Συνδικάτο Ανθρακωρύχων, προσθέτοντας, «καθ' όσα γνωρίζω», αφού έριξε μια «λοξή ματιά» στον σύμβουλό του.

Η κούρσα των εξοπλισμών

Το γεύμα ολοκληρώθηκε με μια πρόποση για την καλή ατμόσφαιρα της συνάντησης. Στη συνέχεια οι Γκορμπατσόφ και Θάτσερ έδωσαν μια πολύ πιο ιδιωτική μάχη -συνοδεία καφέ στο καθιστικό- σχετικά με την κούρσα των εξοπλισμών ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Για πάνω από τρεις ώρες ο Γκορμπατσόφ εξέθεσε στην ιδιαίτερα μαχητική πρωθυπουργό τη φρίκη ενός πυρηνικού χειμώνα. Της έδειξε μάλιστα ένα ολοσέλιδο γράφημα των New York Times που εικόνιζε τη δύναμη πυρός των πυρηνικών οπλοστασίων των υπερδυνάμεων. «Μια φορά το χρόνο, ακόμη κι ένα άδειο όπλο μπορεί να εκπυρσοκροτήσει», τόνισε.

Η Θάτσερ αντέτεινε πως πιστεύει ότι τα πυρηνικά όπλα αποτελούν δύναμη αποτροπής και πως η Πρωτοβουλία Στρατηγικής Άμυνας του Ρήγκαν, γνωστή ως «Πόλεμος των Άστρων», ήταν μια έκφραση του «ονείρου» του για ειρήνη.

Ο Γκορμπατσόφ δήλωσε κατηγορηματικά πως, παρά το γεγονός ότι δεν είχε διεξαχθεί σύνοδος κορυφής ανάμεσα σ' έναν αμερικανό πρόεδρο και ένα γενικό γραμματέα του ΚΚΣΕ αφότου ο Τζίμι Κάρτερ συναντήθηκε με τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ το 1979, το Κρεμλίνο είχε αποφασίσει να δώσει προτεραιότητα στο «υψηλότερο ιδανικό» της ειρήνης, στις συνομιλίες που θα διεξάγονταν το 1985.

Εντυπωσιασμένη από τη σύζυγο του Γκορμπατσόφ

Η βρετανίδας πρωθυπουργός ανέφρε στον Ρήγκαν πως εντυπωσιάστηκε από την έντονη προσωπικότητα του Γκορμπατσόφ, την προθυμία του να συζητήσει και την πιθανόν ακόμη πιο έντονη προσωπικότητα της συζύγου του.

«Η σύζυγός του απέχει πολύ από τη συνηθισμένη σοβιετική γυναίκα» έγραψε ο ιδιαίτερος γραμματέας της Θάτσερ, Τσαρλς Πάουελ, σε ένα σημείωμά του προς τον τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζορτζ Σουλτς. «Το διδακτορικό της στη Φιλοσοφία δεν μπορεί να κρύψει μια φιλική και ελκυστική προσωπικότητα με εντυπωσιακά ευρεία γνώση της σύγχρονης κλασικής και της αγγλικής λογοτεχνίας», πρόσθεσε.

Μετά τη συζήτηση με τον Γκορμπατσόφ, η Θάτσερ μετέβη στην Κίνα για συνομιλίες σχετικά με το Χονγκ Κονγκ. Όμως οι συνεργάτες της σάστισαν όταν ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος συνέχιζε την επίσκεψή του στη Βρετανία, εμφανίσθηκε απρόσκλητος στην Ντάουνινγκ Στριτ ζητώντας να δει την περίφημη μαύρη πόρτα του αριθμού 10.

Ο μελλοντικός ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης κατάφερε να μπει στο μπροστινό χολ και έφυγε «με ευχάριστη διάθεση» πριν εμφανισθεί κάποιος από τους ιδιαιτέρους γραμματείς της Θάτσερ.

Ο Ρήγκαν και ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος έγινε ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης στις 11 Μαρτίου 1985, συναντήθηκαν για πρώτη φορά στις 19 Νοεμβρίου 1985 στη Γενεύη.

Ο κανόνας των 30 ετών

Βάσει του «κανόνα των 30 ετών» που ίσχυε στη Βρετανία, οι περίπου 500 φάκελοι από το Γραφείο του Υπουργικού Συμβουλίου και το Γραφείο του Πρωθυπουργού θεωρήθηκαν το 1984 αρκετά ευαίσθητοι. Έτσι, κρατήθηκαν απόρρητοι για 30 χρόνια.

Ευαίσθητα βρετανικά ντοκουμέντα τηρούνταν απόρρητα για μισό αιώνα βάσει κανονισμών που υιοθετήθηκαν επί πρωθυπουργίας Χάρολντ Μακμίλαν αμέσως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως το διάστημα αυτό μειώθηκε στα 30 χρόνια επί πρωθυπουργίας του Εργατικού Χάρολντ Ουίλσον.

Τα τελευταία χρόνια ο κανόνας μειώθηκε στα 20 χρόνια, αν και εξαιρετικά ευαίσθητα έγγραφα μπορεί να τηρηθούν απόρρητα για μεγαλύτερο διάστημα με την άδεια του υπουργού Δικαιοσύνης.

tvxs.gr